Windykacja należności / Egzekucja z rachunku wspólnego
Egzekucja z rachunku bankowego jest jednym ze sposobów egzekwowania należności. Omawiany sposób egzekucji skierowany jest do wierzytelności pieniężnej przysługującej dłużnikowi w wyniku zawarcia umowy rachunku bankowego. Środki pieniężne wpłacone na rachunek bankowy stają się własnością banku, a posiadaczowi rachunku przysługuje wierzytelność wobec banku o zwrot wypłaconej kwoty.
Kodeks postępowania cywilnego dopuszcza także możliwość egzekucji z rachunku wspólnego. Zgodnie z art. 8911 zdanie pierwsze k.p.c.: „Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi można zająć wierzytelność z rachunku wspólnego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich”.
Po dokonaniu zajęcia dalsze czynności mogą być prowadzone tylko w stosunku do przypadającemu dłużnikowi udziału w rachunku wspólnym, stosownie do treści umowy regulującej prowadzenie rachunku, którą dłużnik obowiązany jest przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia. Problem pojawia się, gdy umowa nie określa udziałów współposiadaczy rachunku albo dłużnik nie przedstawi jej we właściwym terminie. W sytuacji, gdy umowa nie określa udziałów można skorzystać z instytucji wyjawienia majątku. Jeżeli natomiast udziały wynikają z umowy komornik zawsze może zwrócić się do banku o ten dokument. W wypadku niemożliwości ustalenia wielkości udziałów, domniemywa się, że udziały są równe.
Dłużnik zobowiązany jest do przedstawienia komornikowi umowy rachunku wspólnego w terminie tygodniowym. Organ egzekucyjny powinien wezwać dłużnika do realizacji tego obowiązku w piśmie zawiadamiającym go egzekucji. W tym miejscu należy podkreślić, iż zajęcie dokonane jest w momencie zawiadomienia banku, a nie dłużnika. W praktyce może to prowadzić do sytuacji, że termin do przedłożenia umowy będzie krótszy niż tydzień, bowiem dłużnik często dowiaduje się o zajęciu później, a nie równocześnie z bankiem. Niekiedy może się zdarzyć tak, iż termin do przedłożenia umowy upłynie, zanim dłużnik zostanie poinformowany o egzekucji (A. Stangret – Smoczyńska, B. Pękalski, Egzekucja z rachunków bankowych).
W dalszej kolejności komornik ustala udział dłużnika w rachunku wspólnym poprzez wydanie postanowienia, na które przysługuje zażalenie podmiotom zainteresowanym. Ponadto, z uwagi na fakt, iż zajecie rachunku wspólnego objęło wcześniej cały wkład, komornik jest zobowiązany do zwolnienia środków przekraczających udział dłużnika. Pozostali współposiadacze będą mogli zatem swobodnie dysponować pozostałymi środkami zgromadzonymi na rachunku. Bank natomiast będzie mógł dokonać wypłaty zarówno na rzecz współposiadacza będącego dłużnikiem, jaki na rzecz współposiadaczy przeciwko którym nie było prowadzone postępowanie egzekucyjne (S. Cieślak, Egzekucja z rachunków bankowych).
Należy zaznaczy, iż domniemanie równości udziałów, o którym mowa w art. 8911 § 1 k.p.c., będzie miało zastosowanie tylko do umów rachunków bankowych zawartych po wprowadzeniu tego artykułu tj. po 05 lutego 2005 r. W przypadku umów zawartych przez wskazaną datą należy uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko pozostałym współposiadaczom, ponadto będzie przysługiwało im prawo do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego.
Omawiany sposób egzekucji dotyczy również rachunku wspólnego prowadzonego dla wspólników spółki cywilnej. W takim przypadku komornik jest jednak zobowiązany do zawiadomienia pozostałych wspólników o zajęciu. Wspólnikom nie będzie przysługiwało prawo do powództwa przeciwegzekucyjnego, co jest wyrazem zasady, iż do czasu rozwiązania spółki wyłączone są wzajemne rozliczenia pomiędzy wspólnikami. W przypadku zaś wypowiedzenia umowy rachunku wspólnego w trakcie egzekucji przez jednego ze współposiadaczy, ulegnie ona rozwiązaniu po upływie terminu wypowiedzenia. W takiej sytuacji zajęcie rachunku bankowego przekształci się w zajęcie wierzytelności o wypłatę środków po rozwiązaniu umowy – nie trzeba dokonywać ponownego zajęcia tej wierzytelności (A. Stangret – Smoczyńska, B. Pękalski, Egzekucja z rachunków bankowych).
Patrz także: Egzekucja z rachunku wspólnego małżonków